“Ağız sağlığınız, zihinsel sağlığınızın aynasıdır”
1. Ağız ve diş sağlığına gereken özeni göstermemek, ilerleyen yaşlarda hangi nörolojik sorunlara da zemin hazırlar?
Ağız sağlığına gereken özen gösterilmediğinde, sadece diş kayıplarıyla kalmazsınız. Bu durum, uzun vadede nörolojik bazı sorunlara da zemin hazırlar. Özellikle Alzheimer ve diğer demans türleri ile ağız sağlığı arasındaki ilişki, artık bilimsel çalışmalarla netleşmiş durumda. Kronik enfeksiyonlar vücudun bağışıklık sistemini yorar ve beyinde iltihabi süreçleri tetikleyebilir.
2. Kronik diş eti hastalıkları beyin iltihabına sebep olur mu? Bu konuda yapılmış çalışmalara ilişkin rakamsal veriler var mı?
Evet, olur. Özellikle Porphyromonas gingivalis adlı bakterinin, Alzheimer hastalarının beyinlerinde de tespit edildiği gösterilmiştir. 2019 yılında yayınlanan bir çalışmada, diş eti hastalığı olan bireylerin Alzheimer’a yakalanma riskinin %70’e kadar arttığı rapor edilmiştir. Diş eti hastalığıyla mücadelede başarısız olmak, beyinde inflamatuar (iltihabi) tepkilerin başlamasına neden olabiliyor.
3. Sağlıksız bir ağız yapısı Alzheimer gelişimini tetikler mi? Bunu nasıl yapıyor? Bilimsel verileri var mı? Nelerdir?
Evet, sağlıksız ağız yapısı Alzheimer’ı tetikleyebilir. Ağızda kronikleşen enfeksiyonlar, toksin üreten bakterilerin kana karışmasına ve bu toksinlerin beyne ulaşmasına yol açabilir. Bu bakteriler, sinir hücrelerine zarar vererek beyindeki plak oluşumunu hızlandırır. Alzheimer hastalarının beyinlerinde bu bakterilere ait toksinlerin bulunduğu birçok çalışmada ispatlandı. Örneğin, Science Advances dergisinde yayınlanan bir çalışmada, bu bakterilerin beyine geçiş yaptığı gösterildi.
4. Diş ve diş eti hastalıklarının yol açtığı beyin ve nörolojik hastalıkların ilerleme seyri, diş tedavilerinin ardından gerileme ya da iyileşme sürecine geçer mi?
Tam anlamıyla bir iyileşme değilse de, hastalığın ilerleme hızının yavaşladığı vakalar mevcut. Ağız sağlığını yeniden kazandıran tedaviler, vücuttaki genel iltihap seviyesini düşürür. Bu da sinir sisteminin üzerindeki baskıyı azaltır. Erken aşamada yapılan tedavilerin, nörodejeneratif hastalıkların seyrini yavaşlatabileceği düşünülüyor. Ancak burada önemli olan erken müdahaledir.
5. Ağız ve diş hastalıklarının beynin düşünme ve hafızayı kontrol eden kısmına etkisi var mıdır? Diş eti hastalıkları hafıza zayıflığına neden olabilir mi?
Evet, olabilir. Özellikle beynin hipokampus bölgesi – ki bu bölge hafızadan sorumludur – bu iltihabi süreçlerden doğrudan etkilenebilir. Diş eti iltihapları kronikleştiğinde, hafızada zayıflama, dikkat eksikliği gibi belirtiler ortaya çıkabilir. 2022’de yapılan bir araştırma, periodontal hastalıkları olan bireylerin hafıza testlerinde daha düşük skorlar aldığını göstermiştir.
6. Ağız ve diş eti hastalıklarının demans / bunama riski üzerinde etkisi var mıdır?
Evet. Ağız ve diş eti hastalıkları, demans riskini ciddi şekilde artırır. Dişlerini kaybeden yaşlı bireylerde bunama riskinin, dişlerini koruyanlara göre %45 daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Çünkü çiğneme fonksiyonunun azalması, hem beyne giden kan akışını azaltır hem de sinirsel uyarımın düşmesine neden olur. Diş sağlığı demek, beyin sağlığı demektir.
Son söz:
Ağız sağlığı yalnızca estetik bir konu değildir; sistemik sağlığın da temel taşıdır. Günde iki kez diş fırçalamak, diş ipi kullanmak ve düzenli diş hekimi kontrolü, sadece dişleri değil zihni de korur.